Grüner Veltliner: dé witte wijn van Oostenrijk

Grüner Veltliner is een witte druivensoort uit Oostenrijk. Deze druif is verantwoordelijk voor enkele van de meest karakteristieke wijnen van het land en is inmiddels synoniem geworden voor de Oostenrijkse wijncultuur.

De naam van deze druif betekent 'groene uit Veltlin', wat verwijst naar de vermeende oorsprong van de druif: een gebied in de Alpen dat nu onderdeel is van Valtellina in Italië.

Een Gruner Veltliner is fris, sappig, fruitig en kruidig van smaak. Een heerlijke verfrissende en dorstlessende Oostenrijkse wijn.  De wijn wordt vooral veel geteeld in de regio's Kamptal, Kremstal, Wachau en de Weinviertel. Afhankelijk van de regio zal de wijn net een ander karakter hebben. In Wachau wordt van de Grüner Veltliner (en Riesling) versies zoals de Steinfeder, Federspiel en Smaragd gemaakt. Deze laatste 2 hebben een hoger alcoholpercentage dan gemiddeld, waarvan de Smaragd vol en krachtig is met een alcoholpercentage van minimaal 12,5%.

De Oorsprong van de Grüner Veltliner druif

De Grüner Veltliner is van oorsprong een kruising, door natuurlijke selectie of via menselijke interventie. DNA-onderzoek heeft uitgewezen dat de Grüner Veltliner een nakomeling is van de Traminer en een minder bekende soort, St. Georgener.

Oostenrijk is onbetwistbaar het hartland van Grüner Veltliner, waarbij de regio's Neder-Oostenrijk en Burgenland bekendstaan om hun vooraanstaande Veltliner wijnen.

In Midden-Europa heeft Grüner Veltliner zich ook verspreid naar regio's zoals Moravië in Tsjechië en delen van Slowakije. Hoewel de druif kenmerkend is voor Oostenrijk, komen er kleine hoeveelheden voor in noordelijke regio's van Italië, voornamelijk in Veltlin (Valtellina).

Grüner Veltliner in Wachau

In Wachau kun je Steinfeder, Federspiel of Smaragd op een etiket van een Grüner Veltliner staan. Dit geeft o.a. de zwaarte van de wijn aan. Steinfeder is het lichts, met maximaal 11,5% alcohol en Smaragd de krachtigste, met een alcohol percentage van minimaal 12,5%. Federspiel en Smaragd worden vaak ook (licht) houtgerijpt, vaak op fouders. Dit zijn grote eikenhouten vaten waardoor de houtinvloeden minimaal blijven. Smaragd wordt vaak gemaakt van iets later geoogste druiven, waardoor het alcoholpercentage door het suikergehalte van de druiven toeneemt. De wijn kan dan namelijk vergisten totdat alle suikers zijn omgezet in alcohol. Het resultaat is niet per se een zoetere wijn, maar vooral een volle, krachtige wijn. 

Steinfeder: maximaal 11,5% alcohol
Federspiel: maximaal 12,5% alcohol
Smaragd: minimaal 12,5% alcohol en vaak meer. 

Grüner Veltliner en de Wijnbouw

Grüner Veltliner is een druivenras dat zich onderscheidt door zijn aanpassingsvermogen aan verschillende terroirs en zijn consistente expressie van zuren en mineraliteit in de wijn.

De teelt van Grüner Veltliner vereist specifieke aandacht voor bodem en klimaat. Deze druif gedijt optimaal in loessrijke bodems en op kiezelrijke hellingen. Het microklimaat van de wijngaard is essentieel bij de rijping, waarbij men streeft naar een balans tussen warme dagen en koele nachten om de karakteristieke frisgroene tonen en zuren te behouden.

Verschillen in terroir, zoals bodemsamenstelling en lokale klimatologische omstandigheden, beïnvloeden de expressie van de druif. In gebieden met loess als dominante bodemsoort, onthult de Grüner Veltliner druif vaak een hogere mineraliteit en frisheid. Deze invloeden zijn terug te vinden in de smaakprofielen die variëren van lichte, verfrissende wijnen tot complexere wijnen met rijper fruit en een vollere structuur.

Grüner Veltliner wordt vaak gerijpt op roestvrijstalen tanks om de frisheid van de wijn te behouden. Er zijn echter zat voorbeelden waarbij deze druif op eikenhout wordt gerijpt. Het resultaat is een vollere en zachtere wijn met tonen van vanille. De wijnen zijn vaak nog mooi elegant en fris door het gebruik van hout minimaal te houden.

Hoe smaakt Grüner Veltliner?

Grüner Veltliner-wijnen zijn herkenbaar aan hun verfrissende zuurgraad en kruidigheid, vaak herkend aan een pepertje. Typisch voor deze wijn zijn de kruidige tonen van witte peper en een minerale ondertoon. Aroma's variëren van groene appel, peer en citroen tot exotischer fruit zoals ananas en nectarine. Citrus speelt een grote rol, met name limoen en grapefruit, die het frisse karakter van de wijn benadrukken.

Wijnstijlen

Grüner Veltliner wordt geproduceerd in verschillende stijlen, afhankelijk van het suikergehalte en de wijnmaaktechnieken. Het spectrum loopt van licht en droog tot rijk en zoeter. Terwijl de lichtere stijlen vaak een hogere zuurgraad en een levendig hebben, kunnen de vollere wijnen smaken van rijp fruit en een fluwelige textuur tonen, soms met een vleugje honing. Vaak zijn dit de Grüner Veltliners die op hout gerijpt hebben of onder het predikaat Federspiel of Smaragd vallen uit Wachau.

Wat eet je bij Grüner Veltliner?

De hoge zuurgraad van Grüner Veltliner maakt het een ideale wijn bij rijke, romige gerechten of bij gerechten als vis.

• Vis en Zeevruchten: Frisse gerechten zoals een salade met zeevruchten of een lichtgebakken vis passen uitstekend bij de levendige zuren van de wijn.
• Wiener Schnitzel: Dit klassieke Oostenrijkse gerecht is heerlijk bij een Grüner Veltliner.
• Aziatische Keuken: Vooral Vietnamese en Thaise gerechten die verse kruiden als basilicum en koriander bevatten, passen goed bij een Grüner Veltliner.

Veelgestelde Vragen

Wat is het smaakprofiel van Grüner Veltliner?

Grüner Veltliner wijnen zijn heerlijk fris en hebben een mooie zuurgraad. Ze hebben vaak aroma's van limoen, appel en zijn vaak te herkennen aan peperige tonen. De wijn kan variëren van licht en levendig tot complex en vol, afhankelijk van de vinificatiemethode.

Welke gerechten combineren goed met Grüner Veltliner wijnen?

Grüner Veltliner is vooral heel erg lekker bij frisse gerechten, zoals salades, vis, of kip. Ook doet de wijn het goed bij sushi en asperges. 

Wat zijn kenmerken van een hoogwaardige Grüner Veltliner?

Een hoogwaardige Grüner Veltliner kenmerkt zich door een goede balans tussen fruitigheid en zuurgraad, met complexe aroma's en de potentie om te ouderen. Deze wijnen komen vaak uit specifieke subregio's zoals de Wachau, waar men kiest voor een lage opbrengst om de kwaliteit te verhogen.

Is Grüner Veltliner wijn meestal droog of zoet?

Grüner Veltliner wordt overwegend als droge witte wijn geproduceerd. Er bestaan echter ook late oogst versies met restzoetheid. Dit zijn echter dessertwijnen. De gewone wijnen zijn altijd droog.

Wat is het verschil tussen Grüner Veltliner wijnen uit verschillende regio's?

Grüner Veltliner wijnen weerspiegelen hun terroir. Zo kunnen wijnen uit koelere gebieden zoals de Spitzer Graben in Wachau frisser en scherper zijn, terwijl de wijnen uit warmere regio's vaak voller en rijper van smaak zijn.

Hoe serveer en bewaar je Grüner Veltliner optimaal?

Het beste is om Grüner Veltliner wijnen gekoeld te serveren rond 8-10 graden Celsius. Voor het bewaren geldt een koele, donkere plek. Jonge, frisse stijlen Grüner Veltliner zijn het best om jong te drinken, terwijl de vollere, complexere wijnen baat hebben bij enige rijping.